Ông Nguyễn Đức Kiên, Tổ trưởng Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng trao đổi về đề xuất mua lại 8 trạm BOT không thể tiếp tục thu phí hoàn vốn.
Bộ GTVT vừa trình Chính phủ giải pháp xử lý vướng mắc, bất cập tại một số dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức hợp đồng BOT.
Trong đó, có 8 dự án được đề xuất mua lại với số tiền khoảng 13.115 tỷ đồng. Báo Giao thông trao đổi với ông Nguyễn Đức Kiên, Tổ trưởng Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng xung quanh vấn đề này.
Ông Nguyễn Đức Kiên
Rà kỹ để có phương án cụ thể
Bộ GTVT đề xuất sử dụng nguồn ngân sách để mua lại các dự án BOT không thể tiếp tục thu phí hoàn vốn. Ông đánh giá đề xuất này thế nào?
Theo đề xuất của Bộ GTVT, đây đều là các dự án BOT đã hoàn thành đưa vào khai thác nhưng chưa được thu phí; Không thể thu phí do mất an ninh, trật tự, phương án tài chính bị phá vỡ; Dự án đã thu phí, doanh thu thực tế chỉ đạt 30% so với hợp đồng, nếu tiếp tục thu phí và áp dụng các biện pháp như tăng phí, kéo dài thời gian thu phí... phương án tài chính vẫn bị phá vỡ, dư nợ ngày càng tăng và dự án không thể tiếp tục thực hiện theo hợp đồng do hoàn cảnh thay đổi cơ bản.
Đến thời điểm này vướng mắc của các dự án đều đã kéo dài nên việc xử lý là hết sức cần thiết. Các công trình đều được đưa vào sử dụng, đóng góp cho sự phát triển kinh tế của đất nước. Trong câu chuyện này, Nhà nước cần có trách nhiệm tháo gỡ dứt điểm vướng mắc cho các chủ đầu tư.
Phương án tháo gỡ theo tôi là cần tính cả 2 lựa chọn: Thứ nhất ngân sách mua lại; thứ 2 điều chỉnh hợp đồng theo hướng kéo dài thời gian thu phí nếu dự án ko có bất cập về việc đặt trạm thu phí. Trường hợp phương án 2 không khả thi, không đảm bảo quy định của pháp luật về thời gian thu hồi vốn thì xem xét phương án cấp bù hàng năm.
- ĐBQH Phạm Văn Thịnh, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội
Theo tôi, nếu dùng ngân sách Nhà nước mua dự án BOT, phải rà soát kỹ lại từng dự án BOT, xem dự án đó có thực sự không thể thu phí hoàn vốn hay không.
Đây là những dự án được triển khai trước thời điểm Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (PPP) có hiệu lực. Theo ông, làm thế nào để việc xử lý bất cập hài hòa lợi ích giữa các bên, song cũng không đi ngược chủ trương huy động nguồn vốn xã hội hóa cho đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng?
Điều đầu tiên là phải căn cứ vào hợp đồng BOT giữa doanh nghiệp và cơ quan có thẩm quyền xem hai bên cam kết với nhau như thế nào? Lý do tại sao lại không thực hiện được, lý do này là khách quan hay chủ quan? Từ đó, chúng ta nhìn ra vướng mắc ở đâu thì có thể xử lý ở đó.
Theo tính toán sơ bộ, nguồn vốn Nhà nước dự kiến cần bố trí để xử lý vướng mắc, bất cập tại 8 trạm BOT là khoảng 13.115 tỷ đồng. Theo ông, nếu mua lại dự án BOT cần triển khai thế nào cho hiệu quả?
Theo tôi, không nên gộp tất cả 8 dự án này thành một phương án, thay vào đó chúng ta thực hiện từng dự án một. Với 8 dự án BOT này có thể có 8 phương án.
Tùy vào từng dự án, những vướng mắc cụ thể mà chúng ta đưa ra những phương án khác nhau, không nhất thiết phải bỏ tiền ra mua lại toàn bộ.
Có những dự án BOT có thể trả tiền bù lỗ hàng năm cho doanh nghiệp bằng ngân sách mà không vướng các quy định hiện hành. Có những dự án có thể bỏ tiền ra mua toàn bộ.
Quan điểm là “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”, chính vì thế cần có những phương án để không đẩy doanh nghiệp vào trạng thái phá sản, nhưng cũng không để làm thất thoát ngân sách Nhà nước.
Hành lang pháp lý đã có, cái nào thiếu thì báo cáo để tháo gỡ vướng mắc, từ đó có phương án hài hòa giữa lợi ích của doanh nghiệp, Nhà nước và nhân dân.
Chúng ta phải tính toán xem nếu bỏ ra một lần hơn 13 nghìn tỷ đồng để mua lại ưu việt hay trả dần bằng việc bù lỗ theo từng năm ưu việt hơn.
Chẳng hạn như bỏ 3 nghìn tỷ đồng để hỗ trợ phương án tài chính của các dự án BOT này với thời gian khoảng 3 - 4 năm, còn hơn 10 tỷ đồng còn lại chúng ta có thể đầu tư các dự án khác…
Hài hòa lợi ích
Theo tính toán sơ bộ của Bộ GTVT, nguồn vốn Nhà nước dự kiến cần bố trí để xử lý vướng mắc, bất cập tại 8 dự án BOT là khoảng 13.115 tỷ đồng (Trong ảnh: Trạm thu phí Km72+ 930 trên tuyến Thái Nguyên - Chợ Mới). Ảnh: Tạ Hải
Có ý kiến cho rằng, phương án dùng ngân sách Nhà nước mua lại 8 dự án BOT là giúp nhà đầu tư được lợi vì không phải chờ thời gian để hoàn vốn, mà được mua lại, được trả tiền một lần. Theo ông, ý kiến này có thoả đáng?
Hiện nay, đường đã làm xong, một bộ phận người dân có thể sử dụng công trình BOT, từ đó nền kinh tế đang hưởng lợi từ những dự án này, nên việc bỏ tiền mua lại là Nhà nước được quyền sở hữu tuyến đường đó.
Tôi thấy rằng, có thể còn nhiều cách xử lý vướng mắc, chẳng hạn như cho nhà đầu tư kéo dài thời gian khai thác (thu phí), giảm tiền thu phí để thu hút lưu lượng xe. Ngoài ra, có thể áp dụng chính sách hỗ trợ tín dụng, để các ngân hàng khoanh, giãn nợ cho nhà đầu tư.
Đây là những giải pháp nằm trong thẩm quyền Bộ GTVT và Chính phủ. Nếu chọn thực hiện các giải pháp này thì vấn đề xử lý 8 dự án BOT trên không cần phải trình ra Quốc hội.
- ĐBQH Lê Thanh Vân, Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách
Doanh nghiệp thu về số tiền từ việc bán lại thì doanh nghiệp sẽ không có quyền khai thác. Họ cũng bỏ tiền ra đầu tư, xây dựng tuyến đường chứ không phải đường tự nhiên có. Chính vì thế không thể nói rằng, việc bỏ tiền ra mua “đứt” là đem lại lợi nhuận lớn cho doanh nghiệp.
Vậy phương án tốt nhất theo ông là gì, để hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân?
Việc cần bàn ở đây là làm sao để có phương án tốt nhất, không để doanh nghiệp thiệt thòi nhưng cũng không làm thất thoát ngân sách của Nhà nước.
Như đã đề cập ở trên, chúng ta cần phải tách từng dự án ra một, không thể gộp tất cả 8 dự án BOT này chung một phương án.
Việc mua lại hay hỗ trợ từng năm một cần phải được xem xét từng dự án cụ thể.
Không phải dự án nào người dân sử dụng công trình BOT phản đối là chúng ta bỏ tiền ra mua. Nếu ý kiến của người dân sử dụng công trình BOT đúng thì chúng ta tiếp thu, còn những dự án mà họ chưa hiểu thì chúng ta cần phải tuyên truyền.
Ví dụ như dự án BOT Cai Lậy (Tiền Giang) trước đây dân phản đối, nhưng sau đó được sự tuyên truyền và phương án tính phí lại, vừa rồi thu phí có thấy ai phản đối đâu?
Theo ông, quá trình mua lại 8 dự án này nên được thực hiện như thế nào?
Khi thực hiện ký hợp đồng như thế nào thì mua lại cũng triển khai như thế. Khi kiểm toán tổng mức đầu tư xong sẽ tính thời gian thu phí ở các dự án BOT. Nếu các dự án thu phí rồi sẽ trừ đi thời gian đã thu, còn thời gian chưa thu thì tính toán để mua lại.
Cảm ơn ông!
8 dự án BOT đề xuất dùng ngân sách Nhà nước mua lại:
- Dự án hầm đường bộ qua Đèo Cả.
- Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường Thái Nguyên - Chợ Mới (Bắc Kạn) và cải tạo, nâng cấp QL3 đoạn Km75 - Km100.
- Dự án hạng mục đường vành đai phía Tây TP Thanh Hóa đoạn Km0 - Km6.
- Dự án cải tạo, nâng cấp QL91 đoạn Km14 - Km 50+889.
- Dự án đầu tư nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh đoạn Km 1738+148 - Km 1763+610.
- Dự án đầu tư xây dựng công trình cầu Thái Hà vượt sông Hồng nối hai tỉnh Thái Bình - Hà Nam với cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình giai đoạn 1.
- Dự án cải tạo, nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc.
- Dự án đầu tư xây dựng công trình cầu Việt Trì - Ba Vì nối QL32 với QL32C.
Cầu Việt Trì - Ba Vì nối QL32 với QL32C là 1 trong 8 dự án BOT được Bộ GTVT đề xuất xử lý bất cập. Ảnh: Tạ Hải
Đã tiếp thu đầy đủ ý kiến
Được biết, Tờ trình số 10189 đã được Bộ GTVT tiếp thu đầy đủ ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo Chính phủ và các bộ, ngành liên quan tại 2 cuộc họp do Phó Thủ tướng Lê Văn Thành chủ trì trong các ngày 20/9 và 26/9/2022 nhằm rà soát dự thảo báo cáo về giải pháp xử lý dứt điểm những vướng mắc tại 8 dự án BOT giao thông trước khi trình Quốc hội phê duyệt.
Tuy nhiên, chiều 12/10, Tổng thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường đề nghị, chưa đưa nội dung về giải pháp xử lý vướng mắc, bất cập tại một số dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức BOT vào dự kiến chương trình Kỳ họp thứ 4 (khai mạc ngày 20/10). Lý do Chính phủ gửi tài liệu quá muộn, không đảm bảo đủ thời gian để các cơ quan của Quốc hội tiến hành thẩm tra, Ủy ban Thường vụ Quốc hội chưa kịp cho ý kiến.
Ông Ngọ Trường Nam, Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn Đèo Cả:
Xử lý dứt điểm, môi trường đầu tư PPP sẽ cải thiện
Trạm thu phí La Sơn - Túy Loan là một trong những trạm thu phí được các Bộ ngành, địa phương thống nhất tham mưu Thủ tướng Chính phủ chấp thuận sử dụng thu phí để hoàn vốn cho tổng thể dự án hầm Đèo Cả (hầm Đèo Cả và Cổ Mã, hầm Cù Mông, hầm Hải Vân) và được cụ thể trong hợp đồng dự án.
Tuy nhiên, do thay đổi chính sách pháp luật, cụ thể là Luật Quản lý tài sản công và Nghị quyết 437 của Quốc hội khi được ban hành thì việc thu phí trên tuyến này không còn phù hợp.
Đến nay, dự án đi vào khai thác phục vụ người dân, tức là nhà đầu tư đã hoàn thành trách nhiệm của hợp đồng nhưng chưa được thu phí để hoàn vốn. Nhà đầu tư có nhiều kiến nghị với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền trên nguyên tắc: Tiếp tục thực hiện theo đúng hợp đồng đã ký; trường hợp cần thay đổi phương thức hoàn vốn do pháp luật thay đổi thì cần bố trí vốn ngân sách Nhà nước thay thế cho việc thu phí trực tiếp.
Các vướng mắc của dự án kéo dài gây hệ lụy lớn đến nhà đầu tư và ngân hàng tài trợ vốn. Việc giải quyết dứt điểm những tồn tại này không chỉ giúp cho nhà đầu tư, hệ thống ngân hàng mà còn cải thiện môi trường đầu tư PPP trong dài hạn, giúp Nhà nước huy động được nhiều nguồn lực, tiết kiệm hơn cho ngân sách Nhà nước.
Cũng cần nói thêm, phương án Bộ GTVT đề xuất là thay đổi phương thức hoàn vốn từ việc thu phí trực tiếp tại Trạm thu phí La Sơn - Túy Loan sang bố trí ngân sách tham gia dự án để đảm bảo phương án tài chính. Không có việc Nhà nước mua lại toàn bộ dự án hầm Đèo Cả.
Trường hợp được Nhà nước bố trí vốn khoảng 2.280 tỷ đồng để thay thế nguồn thu phí Trạm thu phí La Sơn - Túy Loan, phần kinh phí này sẽ được sử dụng để chi trả các chi phí của dự án bao gồm: Chi phí quản lý vận hành, bảo trì công trình, trả nợ ngân hàng, trả nợ nhà thầu…
Ông Nguyễn Chí Thanh, Giám đốc Công ty TNHH BOT Thái Nguyên - Chợ Mới:
Mong được chấm dứt hợp đồng trước thời hạn
5 năm qua nhà đầu tư, các cấp các ngành chức năng đã vào cuộc gỡ khó cùng doanh nghiệp. Doanh nghiệp dự án BOT Thái Nguyên - Chợ Mới cũng xây dựng phương án miễn, giảm phí qua trạm cho người dân khu vực và được cấp có thẩm quyền thông qua.
Mặc dù vậy, công tác thu phí còn gặp nhiều trắc trở và còn những bất cập nhất định.
Theo tính toán, doanh thu của nhà đầu tư hiện đạt khoảng 2 tỷ đồng/tháng chỉ đủ cho đơn vị duy trì vận hành tuyến. Trong khi tiền gốc và lãi phải trả ngân hàng mỗi tháng lên đến 16 - 17 tỷ đồng nhà đầu tư vẫn phải bù lỗ.
Theo đúng hợp đồng, trong khoảng 5 năm qua, tổng doanh thu tại dự án sẽ được khoảng 1.400 tỷ đồng, song thực tế, số tiền thu được chỉ khoảng 120 tỷ đồng, đạt khoảng 8,7% so với dự kiến.
Do đó, phương án nhà đầu tư mong muốn nhất là được mua lại toàn bộ dự án, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn. Đây cũng là phương án tối ưu nhất ở thời điểm này.
Cũng cần hiểu đúng, mức chi phí 3.250 tỷ đồng vốn ngân sách Nhà nước Bộ GTVT đề xuất bố trí để thanh toán cho nhà đầu tư, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn chỉ là tính toán sơ bộ ở thời điểm hiện tại. Mức vốn bố trí mua lại chính xác chỉ được cụ thể ở thời điểm chốt phương án.
Trường hợp đề xuất của Bộ GTVT được thông qua, doanh nghiệp mong muốn phương án đó sẽ được triển khai sớm. Nếu kéo dài, lãi ngân hàng phát sinh, số vốn Nhà nước cần bố trí để xử lý vướng mắc tại dự án sẽ phát sinh thêm.
Nam Khánh (Ghi)
Phùng Đô
